" కృష్ణం వందే జగద్గురుం"

సాక్షాత్తూ శ్రీ కృష్ణ పరమాత్మ ద్వారా వ్యక్తమైన  శ్రీ మద్ భగవద్ గీతలు ఇహమునకు, పరమునకు అత్యంత ఉపయుక్తమైనవి, 
గీతాచార్యుని ఉపదేశములు అమృతోపమానములు.  

ఈ జీవామృతాన్ని మనసారా గ్రోలుదాం !  అందరికీ పంచుదాం !!!
=======================

చతుర్ధోధ్యాయము :  4వ అధ్యాయము: జ్ఞాన యోగము 
3వ శ్లోకమునకు అనుబంధము:

సంస్కృత భాగవతంలో వ్యాసులవారు నవవిధ భక్తులను ఒక్క  శ్లోకంలో వర్ణించారు:

"శ్రవణం కీర్తనం విష్ణోః స్మరణం పాదసేవనం,
అర్చనం వందనం దాస్యం సఖ్యమాత్మనివేదనం."

ఇదే భావాన్నిసప్తమస్కంధములో  పోతనగారు ఈ నవవిధ భక్తుల గురించి ప్రహ్లాదుని ద్వారా తండ్రియగు హిరణ్యకశిపునకు   
ఒక్క పద్యం లో చెప్పించారు:  

"తనుహృద్భాషల సఖ్యమున్ శ్రవణమున్ దాసత్వమున్ వందనా
ర్చనముల్ సేవయు నాత్మలో నెఱుకయున్ సంకీర్తనల్ చింతనం
బనునీ తొమ్మిది భక్తిమార్గముల సర్వాత్మున్ హరిన్ నమ్మి స
జ్జనుఁడై యుండుట భద్రమంచుఁ దలతున్ సత్యంబు దైత్యోత్తమా!"

భావము: రాక్షసశ్రేష్టుడా!  సఖ్యం, శ్రవణం, దాస్యం, వందనం, అర్చనం, సేవనం, ఆత్మనివేదనం, కీర్తనం, చింతనం- అనే భక్తి మార్గాలు తొమ్మిది. ఏదో ఒక మార్గం అవలంబించి త్రికరణశుద్ధిగా (మనస్సు చేత, మాట చేత, క్రియ చేత ఒకే విధంగా నెరవేరుస్తూ) సర్వాంతర్యామి అయిన శ్రీహరిని నమ్మి ఉత్తముడుగా జీవించుట మానవులకు శ్రేష్టం.  ఇదే సత్యము. 

1.      శ్రవణం:  భగవంతుని గూర్చిన గాథలు, భజనలు, కీర్తనలు, లీలలు  వినుట - ప్రహ్లాదుడు తన తల్లి గర్భంలో ఉన్నప్పుడే నారద మహర్షి అనుగ్రహముతో శ్రవణం ద్వారా  శ్రీమన్నారాయణుని పట్ల భక్తిని సంతరించుకున్నాడు. ధర్మరాజు, పరీక్షిన్మహారాజు, శౌనకాది మునులు, హరికథ శ్రోతలు.

2.      కీర్తనం: భగవంతుని గుణగణములను, మహిమలను,  లీలలను కీర్తించుట: నారద మహర్షి,   శుక బ్రహ్మ,  రామదాసు, అన్నమయ్య, త్యాగరాజు, తులసీదాసు, మీరాబాయి - మరెందరో భక్త గాయకులు. అందరికి అష్టోత్రాలు, సహస్రనామాలు చదవడం రాకపోవచ్చు, కానీ కీర్తనల రూపంలో ఆ శ్రీమన్నారాయణునిని కీర్తించి తరిస్తారు.

3.      స్మరణం: నిరంతరం భగవంతుని నామము స్మరించుట – ప్రహ్లాదుడు:  ఎల్లప్పుడూ నారాయణ స్మరణయే. అంజనేయస్వామి అన్నివేళలా శ్రీ రామ నామస్మరణలోనే నిమగ్నమై ఉంటాడు. ఇంకా  నిత్యం ధ్యానం చేసే కోట్లాది భక్తులు.

4.     పాదసేవ: స్వామివారి పాదములు ఒత్తుట మున్నగు సేవలు చేయడం:               లక్ష్మీదేవి- పరమాత్మ లక్ష్మీదేవిని తన వక్షస్థలములో నిలుపుకున్నా, తాను మాత్రము శ్రీమహావిష్ణువు పాదములవద్ద సేవ చేయటానికి ఇష్టపడిన మహాదేవి. భరతుడు- శ్రీరామచంద్రుని పాదుకలనే ఆయన దివ్యచరణాలుగా భావించి వాటిని పూజిస్తూ సేవిస్తూ 14 సంవత్సరాలు నందిగ్రామంలో గడుపుతాడు.

5.      అర్చనం: స్వామిని నిత్యం పూజించుట::   మనం ప్రతినిత్యం చేసే విగ్రహారాధనే అర్చనం. దేవుడిని మనస్పూర్తిగా పూజించడం. పత్రం, పుష్పం, ఫలం, తోయం (జలం) ఇత్యాది పూజాద్రవ్యాలతో తనను తాను మరచిపోయి భగవంతుని పూజించడాన్ని అర్చనభక్తి అంటారు. పృథు మహారాజు : గుడిలోగాని, ఇంటిలోగాని, హృదయములో గాని, ఎక్కడ ఏ స్థితిలో ఉన్నా, పరమాత్మను  విధివిధానములతో అర్చించుట.

6.      వందనం: భక్తి తో నమస్కారములు (ప్రణామం) చేయుట:  బ్రహ్మ, అక్రూరుడు. అక్రూరుడు శ్రీ కృష్ణుని పరమ భక్తుడు. ఈయన చేసిన  స్తోత్ర వందనము నకు శ్రీ కృష్ణ పరమాత్మ  పొంగిపోయాడు.  ఎంతటి  మహాత్ముడో అక్రూర మహాశయుడు.

7.      దాస్యం: దాస భక్తి తొ స్వామికి దాసుడ ననే  భావముతో సేవించుట: భగవంతునకు దాసుడై  సర్వము  ఆ భగవంతునికి అర్పించడమే దాస్యం. 
హనుమంతుడు: స్వామి హనుమ యొక్క దాస భక్తి, వారు శ్రీ రామచంద్రమూర్తిని సేవించిన తీరు , తెలియని వారు ఉండరు. 
లక్ష్మణుడు అనుక్షణం శ్రీరామచంద్రునికి కావలసినవి అమర్చడం, ఆయన చెప్పింది తు చ  తప్పకుండా పాటించడం మొదలైనవి దాస్య భక్తి ప్రవృత్తి గా చెప్పవచ్చు.

8.    సఖ్యం: స్వామి నా చెలికాడు అనే భావనతో మెలగుట: 
అర్జునుడు : భగవంతుణ్ని మిత్రుడిగా భావించి అతని మహిమను, ఔన్నత్యాన్ని కీర్తిస్తూ భక్తిపారవశ్యంతో మెలగడమే సఖ్యత. అర్జునుడు, కుచేలుడు దీనికి మంచి ఉదాహరణ. గోపాలునితో స్నేహమొనరించి, ఆ స్నేహమాధుర్యంతోనే అనన్యమైన భక్తిని సంపాదించాడు కుచేలుడు. శ్రీ కృష్ణార్జునుల బంధము లోకవిదితమే. ఉద్ధవుడు:  చివరి వరకు శ్రీకృష్ణునితో గడిపింది ఉద్దవుడే. కృష్ణతత్త్వాన్ని పూర్తిగా అర్థము  చేసుకున్న ఉద్ధవుని గోపికలవద్దకు తన ప్రతినిధిగా పంపించాడు. ఉద్ధవ గీత అందరెరిగినదే.

 9.      ఆత్మనివేదనం: స్వామీ  నీవే నా సర్వస్వము , ఈ మనో వాక్కాయములు ఉన్నది నీ కొరకే అనే భావన తో  ఆత్మార్పణం చేయుట: కామ, క్రోధ, లోభ, మోహ, మద. మాత్సర్యాలను గెలిచి నిష్కామభావంతో,  తనను పూర్తిగా భగవానునికి సమర్పించుకొనుట: బలిచక్రవర్తి:       వామనావతారములో  స్వామికి మూడడుగుల నేల దానమిచ్చి మూడవ అడుగు ఎక్కడ పెట్టాలి అంటే తన శిరస్సుని చూపి స్వామికి తనని తాను సమర్పించుకొని తరించిన మహనీయుడు. 

కిరణ్ కుమార్ నిడుమోలు