శివతాండవ స్తోత్రము- అర్థం తో 
సేకరణ: లక్ష్మి రమణ 
 
జటాటవీగలజ్జలప్రవాహపావితస్థలే
గలేవలంబ్య లంబితాం భుజంగతుంగమాలికామ్ |
డమడ్డమడ్డమడ్డమన్నినాదవడ్డమర్వయం
చకార చండతాండవం తనోతు నః శివః శివమ్ || 1 ||
 
జటాకటాహసంభ్రమభ్రమన్నిలింపనిర్ఝరీ-
-విలోలవీచివల్లరీవిరాజమానమూర్ధని |
ధగద్ధగద్ధగజ్జ్వలల్లలాటపట్టపావకే
కిశోరచంద్రశేఖరే రతిః ప్రతిక్షణం మమ || 2 ||
 
ధరాధరేంద్రనందినీవిలాసబంధుబంధుర
స్ఫురద్దిగంతసంతతిప్రమోదమానమానసే |
కృపాకటాక్షధోరణీనిరుద్ధదుర్ధరాపది
క్వచిద్దిగంబరే మనో వినోదమేతు వస్తుని || 3 ||
 
జటాభుజంగపింగళస్ఫురత్ఫణామణిప్రభా
కదంబకుంకుమద్రవప్రలిప్తదిగ్వధూముఖే |
మదాంధసింధురస్ఫురత్త్వగుత్తరీయమేదురే
మనో వినోదమద్భుతం బిభర్తు భూతభర్తరి || 4 ||
 
సహస్రలోచనప్రభృత్యశేషలేఖశేఖర
ప్రసూనధూళిధోరణీ విధూసరాంఘ్రిపీఠభూః |
భుజంగరాజమాలయా నిబద్ధజాటజూటక
శ్రియై చిరాయ జాయతాం చకోరబంధుశేఖరః || 5 ||
 
లలాటచత్వరజ్వలద్ధనంజయస్ఫులింగభా-
-నిపీతపంచసాయకం నమన్నిలింపనాయకమ్ |
సుధామయూఖలేఖయా విరాజమానశేఖరం
మహాకపాలిసంపదేశిరోజటాలమస్తు నః || 6 ||
 
కరాలఫాలపట్టికాధగద్ధగద్ధగజ్జ్వల-
ద్ధనంజయాధరీకృతప్రచండపంచసాయకే |
ధరాధరేంద్రనందినీకుచాగ్రచిత్రపత్రక-
-ప్రకల్పనైకశిల్పిని త్రిలోచనే మతిర్మమ || 7 ||
 
నవీనమేఘమండలీ నిరుద్ధదుర్ధరస్ఫురత్-
కుహూనిశీథినీతమః ప్రబంధబంధుకంధరః |
నిలింపనిర్ఝరీధరస్తనోతు కృత్తిసింధురః
కళానిధానబంధురః శ్రియం జగద్ధురంధరః || 8 ||
 
ప్రఫుల్లనీలపంకజప్రపంచకాలిమప్రభా-
-విలంబికంఠకందలీరుచిప్రబద్ధకంధరమ్ |
స్మరచ్ఛిదం పురచ్ఛిదం భవచ్ఛిదం మఖచ్ఛిదం
గజచ్ఛిదాంధకచ్ఛిదం తమంతకచ్ఛిదం భజే || 9 ||
 
అగర్వసర్వమంగళాకళాకదంబమంజరీ
రసప్రవాహమాధురీ విజృంభణామధువ్రతమ్ |
స్మరాంతకం పురాంతకం భవాంతకం మఖాంతకం
గజాంతకాంధకాంతకం తమంతకాంతకం భజే || 10 ||
 
జయత్వదభ్రవిభ్రమభ్రమద్భుజంగమశ్వస-
-ద్వినిర్గమత్క్రమస్ఫురత్కరాలఫాలహవ్యవాట్ |
ధిమిద్ధిమిద్ధిమిధ్వనన్మృదంగతుంగమంగళ
ధ్వనిక్రమప్రవర్తిత ప్రచండతాండవః శివః || 11 ||
 
దృషద్విచిత్రతల్పయోర్భుజంగమౌక్తికస్రజోర్-
-గరిష్ఠరత్నలోష్ఠయోః సుహృద్విపక్షపక్షయోః |
తృష్ణారవిందచక్షుషోః ప్రజామహీమహేంద్రయోః
సమం ప్రవర్తయన్మనః కదా సదాశివం భజే || 12 ||
 
కదా నిలింపనిర్ఝరీనికుంజకోటరే వసన్
విముక్తదుర్మతిః సదా శిరఃస్థమంజలిం వహన్ |
విముక్తలోలలోచనో లలాటఫాలలగ్నకః
శివేతి మంత్రముచ్చరన్ సదా సుఖీ భవామ్యహమ్ || 13 ||
 
ఇమం హి నిత్యమేవముక్తముత్తమోత్తమం స్తవం
పఠన్స్మరన్బ్రువన్నరో విశుద్ధిమేతిసంతతమ్ |
హరే గురౌ సుభక్తిమాశు యాతి నాన్యథా గతిం
విమోహనం హి దేహినాం సుశంకరస్య చింతనమ్ || 14 ||
 
పూజావసానసమయే దశవక్త్రగీతం యః
శంభుపూజనపరం పఠతి ప్రదోషే |
తస్య స్థిరాం రథగజేంద్రతురంగయుక్తాం
లక్ష్మీం సదైవ సుముఖిం ప్రదదాతి శంభుః || 15 ||

 అర్థం :

జటాఝూటం నుండి ప్రవహిస్తున్న గంగాజలంతో అభిషేకించబడుతున్న మెడతో, మెడలో వేళ్ళాడుతున్న సర్పహార మాలలతో, చేతిలోని ఢమరుకం ఢమ ఢమ ఢమ ఢమ అని మోగుతుండగా శివుడు ప్రచండ తాండవం చేశాడు. ఆ తాండవ నర్తకుడు సకల శుభాలూ ప్రసాదించాలి.

శివుని జడలు నీటిని ఒడిసిపట్టే లోతైన బావిలా ఉండగా, అందులో సురగంగ వేగంగా సుడులు తిరిగింది . అప్పుడు దానిలో బారులు తీరి ప్రకాశించిన తరంగాలతో ఆయన శిరం మిరిమిట్లుగొలిపింది. అటువంటి మహాదేవుని నుదుటి భాగం అగ్ని కాంతితో ధగ ధగ మని మెరిశింది.  శిరస్సుపై బాలచంద్రుని ధరించి ఉన్న శివుడి పట్ల నాకెంతో అనురక్తి  ఉంది. 

ఎవరి మదిలోనైతే తేజోమయమైన విశ్వంలోని జీవులు వర్ధిల్లుతాయో, ఎవరు పర్వతరాజు కుమార్తె పార్వతీదేవికి తోడై ఉంటాడో, ఎవరు తన కరుణా కటాక్షాలతో ఎంతటి ప్రమాదాన్నయినా అడ్డుకోగలడో, ఎవరంతటా విరాజిల్లుతుంంటాడో, ఎవరు ముల్లోకాలను వస్త్రాలుగా కప్పుకుని ఉంటాడో అటువంటి పరమశివుడిలో నా మనస్సు రమించాలి.

అన్ని దిక్కులనూ పాలించే దేవతల చెక్కిళ్ళపై ఎర్రని కాంతులను విరజిమ్మేలా ప్రకాశించే మణిని పడగలపై ఉంచుకున్న సర్పాన్ని చుట్టుకుని, మదపుటేనుగు చర్మంతో చేయబడిన అందమైన ఉత్తరీయాన్ని భుజాన ధరించి, అందరికీ సమ న్యాయం చేసే, భూతనాథుడైన పరమ శివునిపై నా మానస్సు మహానందభరితమై నిలిచి వర్ధిల్లాలి.

చంద్రుని తలపై కిరీటంగా కలవాడు , ఎర్రని సర్పమాలతో కేశాలను ముడివేసిన వాడు , ఇంద్రాదిదేవతల సిగదండలలోని  పువ్వుల పుప్పొడితో ధూళి దూసరమై ఉన్న నల్లని పాదపీఠంగల వాడైన (వారందరూ తలవంచి నమస్కరించినప్పుడు అంటిన పుప్పొడి తో నిండియున్న పాదములు అని  ) పరమేశ్వరుడు తరగని సిరులతో కరుణించాలి.

ఏదైతే ఇంద్రాది దేవతలతో మ్రొక్కబడుతుందో, ఏదైతే చంద్రరేఖతో శోభాయమానంగా వెలుగుతోందో, అటువంటి నుదుటిని కలిగి, దానిలో ప్రజ్వరిల్లే అగ్గిరవ్వల సెగలతో ఎవరు, మన్మథుని హరించాడో అటువంటి పరమశివుని చిక్కులు పడిన జటల నుండి సంపత్కరమైన సిద్ధులు మమ్మల్ని అనుగ్రహించాలి.

విశాల నుదుటి భాగాన ధగ ధగమనే మహాగ్నిజ్వాలలతో ప్రచండుడై, మన్మధుని ఆహుతి చేసి, పర్వతరాజు కుమార్తె పార్వతీదేవి కుచాగ్రాలపై, మకరికాపత్రరచనా శిల్ప నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శించే ముక్కంటి వేలుపయిన  ఆ స్వామిపై నా మనస్సు లగ్నమై వర్ధిల్లాలి. 

యావత్ ప్రపంచ భారాన్ని తనపై ఉంచుకున్నవాడు, చంద్రుని ధరించి శోభించేవాడు, సురగంగను తనలో కలవాడు, కారు మబ్బులు చెలరేగి చుట్టుముట్టిన అమావాస్య నాటి అర్ధరాత్రిలోని, ఆ చిమ్మచీకట్లనే ముద్దగా చేసి ఇక్కడ బంధించేరా , అన్నట్టున్న నల్లని కంఠం కలవాడైన మహాదేవుడు సకల సిరులతో కరుణించాలి.

వికసించిన నల్ల కలువ పూల మధ్యనుండే  మూల భాగం ఎంత నల్లటి కాంతిని విరజిమ్ముతుందో అంతటి నల్లదనంతో ప్రకాశించే కంఠం కలిగి మన్మథుని హరించినవాడు, త్రిపురాలను సంహరించినవాడు, భవబంధహరుడు, సంసారహారి, గజదనుజారి, అంధకాసురుని చీల్చి చెండాడిన శూలపాణి, యముడిని అదుపు చేసిన శివుడికి నమస్కరిస్తున్నాను. 

 సర్వమంగళ కళావిలాసాలతో, కదంబ పూల నుండి వచ్చే తేనెల గుభాళింపులకు, గండు తుమ్మెదలా ఆసక్తుడై చెలగు ప్రభువైన ఆ నటరాజుకి మ్రొక్కుతున్నాను.వేగంగా చరిస్తూ, సర్పాలు చేసే బుసల శ్వాసలకు, మరింతగా రాజుకుని ఎగసిపడే అగ్ని కీలలతో ఉన్న నుదురు గల రుద్రుడికీ, ధిమి, ధిమి అను మద్దెల సమున్నత మంగళ ధ్వనులకు తగినట్లుగా అడుగులు వేస్తూ తాండవించే నటరాజుకి జయము జయము.

కటికనేలను- హంసతూలికా తల్పాన్ని, సర్పాన్ని- చక్కని ముత్యాల దండను, మహారత్నాన్ని- మట్టిబెడ్డను, గడ్డిపరకను- కలువకంటిని, సామాన్య ప్రజలను- భూమండలాధీశుడైన మహారాజును, మిత్ర పక్షాన్ని- శత్రుపక్షాన్ని సమప్రవృత్తితో తిలకించే సదాశివుడికి నేను సేవ చేసుకుంటాను. గంగానది ఒడ్డున ఆశ్రయం ఏర్పాటు చేసుకుని, చిత్తమున గల దురాలోచనలను విడిచి, చంచల దృష్టిని స్థిరంగా చేసి, నుదుటిమధ్య మనసు నిలిపి, శివనామ మహామంత్రాన్ని ఉచ్చరిస్తూ తరించే మహాభాగ్యం నాకెప్పుడూ కలగాలి.

నిత్యమూ ఈ స్తోత్రం చదివినా, అర్ధాన్ని స్మరించినా, వివరిస్తూ పలికినా, మానవుడు పరిశుద్ధుడవుతాడు. మహా శివ భక్తుడవుతాడు. శివశక్తి సంపాదనకు ఇంతకన్నా మరో దారి లేదు. శరీరధారుల అజ్ఞానం శివ ధ్యానంతో మాత్రమే నశిస్తుంది.ప్రదోషకాలంలోనూ శివపూజ ముగింపులోనూ ఎవరీ శివార్చన పరమైన రావణకృతియైన ఈ స్తుతిని పఠిస్తారో వారికి శివానుగ్రహం కలుగుతుంది. రథగజతురంగాలతో సదా సుప్రసన్నుడై, స్థిరసంపదలు పొందగలడు.